डोटीको जोरायल क्षेत्रमा सल्लाको वनमा व्यापक फँडानी भइरहेको छ । सो क्षेत्रका चार वटा सामुदायिक वनका सल्ला अवैधरुपमा धमाधम काटिइँदै छन् । यो काममा उपभोक्ता, ठेकेदार र वन कर्मचारीको मिलोमतो देखिएको छ ।
लक्ष्मीनगर गाविसका मालिका सामुदायिक वन, मसानी सामुदायिक वन, सिद्धबाबा सामुदायिक वन र परिवर्तन सामुदायिक वनमा फँडानी भइरहेको हो ।
स्थलगत रुपमा धमाधम रुख काट्ने र गोलिया पार्ने काम भइरहेको छ । अहिले वनमा छरपस्ट रुपमा काठका गोलिया भेटिन्छन् । काठ कटानी चल्दै गर्दा स–साना बोटबिरुवामा पनि ठूलो मात्रामा क्षति पुगिरहेको छ । काटिएकामा काँचा रुख पनि समावेश छन् । कटानीका क्रममा वैधानिक मापदण्डको समेत उल्लङ्घन गरिएको छ ।
ती सामुदायिक वनमा पुरानो अनुमतिका आधारमा काठ कटानी चलिरहेको बुझिएको छ । निर्धारित समयमा नकाटिएको काठ अहिले काटिरहेको उपभोक्ताले स्वीकार गरेका छन् ।
ती चार वटा सामुदायिक वनसहित इलाका वन कार्यालय जोरायलले गत आवको वैशाखमा घन्टेश्वर र छतिवन गाविसका ११ वटा सामुदायिक वनलाई सल्लाको काठको कटानी सहमति प्रदान गरेको थियो । सोही सहमतिका आधारमा एक महिनाभित्र सबै काठ काटेर गोलिया पारिसक्नुपर्ने थियो । सोही अनुसार इलाका वन कार्यालय जोरायलमा निर्धारित समयमै काठ काटिएको ‘कटान रजिस्टर’ पेस भएको छ ।
ती चार सामुदायिक वनले अनुमति मुताबिक काठ नकाटिसकेको बताएका छन् । मालिका सामुदायिक वनका अध्यक्ष हर्कबहादुर रावलले जेठ १५ गतेसम्ममा आफूले सहमतिमा पाएको चार हजार १६७ दशमलव ०५ क्युफिट काठमध्ये दुई हजार १०० क्युफिट काठ मात्रै काट्न सकिएको बताए । बाँकी काठ अहिले काटिएको उहाँले स्वीकार गरे । बाँकी तीन सामुदायिक वनको अवस्था पनि त्यस्तै छ ।
तर, ‘सामुदायिक वनको काठ÷दाउरा सङ्कलन तथा बिक्री वितरण निर्देशिका २०७१’ मा तोकिएको समयमा काठ काट्न नसकिए सहमति प्रदान गर्ने वनको निकायमा थप समय माग गर्नुपर्ने व्यवस्था छ । तर, इलाका वन कार्यालय जोरायल र जिल्ला वन कार्यालय डोटीले भने चालु आवमा कुनै पनि थप समय वा सहमति प्रदान नगरेको जनाएको छ । यस अर्थमा नयाँ भइरहेको कटान प्रक्रिया अवैधानिक देखिन्छ ।
मालिका सामुदायिक वनका अध्यक्ष रावलले भने मौखिक रुपमा वन कर्मचारीसँग अनुमति मागिएको बताए । उनले भने, “वनपाले नरबहादुर साहुलाई फोनमार्फत कुरा गर्दा काट्दा केही फरक नपर्ने भन्नुभएको थियो ।”
सिद्धबाबाका अध्यक्ष रोकामगरले आफूले म्याद थपका लागि कसैलाई पनि जानकारी नगराएको बताए । उनले भने, “पहिलेको सहमति छँदैथियो । त्यसैअनुसार काटेका हौँ ।”
इलाका वन कार्यालय जोरायलका इन्चार्ज सच्चिदानन्द सिंहले काटिएको काठ सङ्कलनका लागि मौखिक जानकारी आएको तर, काठ काट्न थप समय कसैले नमागेको बताउँछन । “मौखिक रुपमा गत आवमा सहमति दिइएपछि काटिएको काठ घाटगद्दीसम्म पु¥याउनका लागि जानकारी आएको थियो । त्यसका लागि कुनै व्यवस्था थिएन । मौखिक रुपमै सहमति दियौँ,” उनले भने, “मलाई जानकारीमा आएअनुसार उतिबेलाको सहमतिअनुसारको काठ उतिबेलै काटिएको थियो । त्यो प्रतिवेदन अनुसार थप काट्ने समय आवश्यक नै थिएन ।”
शुक्रबार जिल्ला वन अधिकृत कार्कीसहितको टोली फँडानी क्षेत्रतर्फ गएको छ । स्थलगत अध्ययनपछि दोषी भेटिएकालाई कारबाहीको दायरामा ल्याइने जिल्ला वन अधिकृत कार्कीले बताए ।
