रोल्पा । “पहिले सातो लिन्थ्यो, अहिले जनताको साथी भाछ, रोल्पा प्रहरी” कुरेली–८ रोल्पाकी ७२ वर्षीया सकुन्तला रोकाको भनाइ हो यो । दशवर्षे सशस्त्र युद्धका बेला प्रहरीको नाम लिँदा रोकाको सातो जान्थ्यो, किनकी उहाँका २२ वर्षीय निर्दोष छोरालाई युद्धकै समयमा गस्तीमा हिँडेको प्रहरीले अनाहकमा जेल हालेको थियो ।

भर्खरै विवाह गरेको छोरो जेल परेपछि नयाँ बुहारी तथा बुहारीका आफन्त र परिवारलाई निकै कष्ट सहनुपरेको थियो । यसरी जेल हालेको छोरालाई प्रहरीले लामो सयमसम्म थुनामा राखेर यातना समेत दिएको उनको भनाइ छ । यतिमात्र होइन उनका देवरको छोरालाई माओवादीको आरोपमा प्रहरीले हत्या गरेको थियो जसका कारण प्रहरी भन्ने बित्तिकै रोकालाई घृणा उत्पन्न हुन्थ्यो ।

तर रोकाका अनुसार अहिले दिन फेरिएका छन्, अहिलेको प्रहरीले जनतालाई दुःख, कष्ट होइन शान्ति सुरक्षा दिन्छ, न्याय दिन्छ, र त जनताको साथी बनेको छ प्रहरी । आफ्नै भाइ सन्तानको घरमा भाडामा प्रहरी चौकी बसेपछि थप सुरक्षाको अनुभूति हुँदैछ रोका परिवारलाई ।

रोका जस्तै गैरीगाउँ–९ रोल्पाका होटल व्यवसायी मानबहादुर डाँगीलाई अहिलेको प्रहरी साथी जस्तो लाग्छ । उनको होटेलमा प्रहरी आउँदा, खाना खाँदा, बस्दा थप सुरक्षाको अनुभूति हुन्छ । तर उनलाई पनि एकताका प्रहरीभन्दा मन चिसो हुन्थ्यो, कताकता मुटुमा कम्पन हुन्थ्यो । प्रहरी भन्ने शब्दसँगै गोला, बारुद र बन्दुक पर्यायवाची शब्द बनेर सँगसँगै गाँसिन्थ्यो ।

यस्तै, भाबाङ–८ रोल्पाकी विष्णु घर्तीमगरलाई पनि युद्धका बेला प्रहरीले आफूलाई दुःख दिन्छन् कि, मार्छन् कि भन्ने चिन्ताले सताउँथ्यो । यसकारण उनले प्रहरी पेसामा संलग्न रहेका श्रीमान्लाई जागिर छोड्न लगाइन । समाजमा सबैले प्रहरीलाई नकारात्मक दृष्टिकोणले हेर्न थालेपछि उनलाई प्रहरीप्रति वितृष्णा उत्पन्न भएको थियो ।

उनका आफन्तलाई प्रहरीले दुःख नदिएको भए पनि गाउँ समाजमा पछिल्ला दिनमा प्रहरी भन्दा मन खिन्न हुन्थ्यो, कहिलेकाहीँ त प्रहरीसँग विवाह गरेकोमा पछुतो पनि हुन्थ्यो । श्रीमान् प्रहरी जागिर छोडेर घर फर्किएपछि मात्र उनलाई केही सहजताको अनुभूति हुन थाल्यो । तर अहिले प्रहरीप्रति उनको धारणा फेरिएको छ ।

अब त प्रहरीले अन्यायमा परेका जनतालाई न्याय दिन्छ भन्ने कुरा उनले राम्ररी बुझेकी छन् । जनतासँग प्रहरी हातेमालो गरेर हिँड्न सकेमात्र समाजमा शान्ति सुरक्षामा थप टेवा पुग्ने उनको धारणा छ । उनका अनुसार कुनै बेला चिनेका प्रहरीले पनि जनतालाई दुःख दिन्थे भने आज नचिनेका प्रहरी पनि जनताका सहयोगी वा साथी बनेका छन् ।

यस्तै, भाबाङ स्थायी ठेगाना भई लिबाङ–६ रोल्पामा बस्दै आएकी ७३ वर्षीया नौमती रोकालाई पनि युद्धका बेला प्रहरीले जनतालाई मार्छन् होला, खान्छन् होला भन्ने लाग्थ्यो । घर, धारा, पँधेरा, घाँसदाउरा जाँदा पनि प्रहरीले सिध्याउने भए जस्तो लाग्थ्यो तर पछिल्ला दिनमा उनलाई प्रहरी आफ्नै नातेदार हो जस्तो लाग्न थालेको छ । सङ्घीयताका नाउँमा अरु सबै हटे पनि प्रहरी हटाइनु हुँदैन, उनी भन्छिन् ।

यस्तै, कोर्चाबाङ–५ रोल्पाकी पामु पुन युद्धका बेला प्रहरीले दुःख दिएको स्मरण गर्दै भन्छिन्, “प्रहरी भन्ने जातै नराम्रो लाग्थ्यो”, खै त्यसबेला किन दुःख दिए प्रहरीले ? अहिले त दाइभाइ जस्तै व्यवहार गर्छन् । जमाना नै त्यस्तै हो कि भन्ने उनको मानसिकता बनिसकेको छ ।

यस्तै, जङ्कोट–२ रोल्पाकी प्रेमा पुनमगरलाई पनि युद्धका बेला प्रहरी गाउँको हिंसक प्राणी जस्तो लाग्थ्यो । तर अहिले उनले राम्ररी बुझ्नु भएको छ । त्यसबेलाको प्रहरी बाध्यताले त्यस्तो कठोर बनेका रहेछन् भन्ने लाग्छ उनलाई । “हिजो सरकार र माओवादी लखेटालखेट गरे आज नङ र मासु जस्तै बनेका छन्, दुवै पक्षले जनतालाई अचानो बनाएको उनको आरोप छ । प्रहरी नरभक्षक होइन देश रक्षक हो, अब त प्रहरी बिना देश चल्दैन जस्तो देखिन्छ” उनले भने ।

यस्तै, युद्धकै समयमा जन्मिएका प्यूठानका नारायणप्रसाद सुवेदी हाल लिबाङ–६ रोल्पामा फेन्सी पसल सञ्चालन गरेर बस्दै आएको छ । उनलाई पनि अग्रजले प्रहरीका बारेमा नराम्रा कुरा नै सुनाएका छन् ।

युद्धका बेला प्रहरीले धेरै जनताको अनाहकमा ज्यान लिए भन्ने सुवेदीको बुझाइ बनेको छ । तर उनको हालको भोगाइ अनुसार प्रहरी अहोरात्र आफ्नो सेवामा खटिरहेको छ । प्रहरीले समाजमा शान्ति सुरक्षा कायम गर्नुको साथै जनतालाई साथीको रुपमा सहयोग गर्दै आएको उनको भनाइ छ ।

हिजो के भयो भन्ने कुराभन्दा आज के भइरहेको छ भन्ने कुरा महत्वपूर्ण हुने हुँदा अतित बिर्सनुपर्नेमा रोल्पाली जनताको जोड छ । जिल्लाका पछिल्ला गतिविधि हेर्दा अन्यायमा परेका रोल्पाली नागरिकले प्रहरीबाट न्याय पाएको अनुभूति गरिरहेका छन् ।

प्रहरीले पीडितलाई न्याय दिन्छ भन्ने बुझाइ बनेपछि जिल्ला प्रहरी कार्यालय रोल्पामा विभिन्न क्षेत्रबाट अन्यायमा परेका पीडित न्यायका लागि आउन थालेका छन् । प्रहरीले कहिले ‘जनताको साथी प्रहरी’ त कहिले ‘मुस्कान सहितको सेवा’ अभियान थालेपछि जनता र प्रहरीबीचको सम्बन्ध अझ प्रगाढ बन्दै गएको अधिकारकर्मीको भनाइ छ ।

nepalpati