काठमाडौं । लामो रस्साकस्सीपछि सरकारले प्रदेशको अस्थायी मुकाम तोकेको छ । प्रधानमन्त्री निवास बालुवाटारमा बुधबार बसेको मन्त्रिपरिषद् बैठकले प्रदेशको अस्थायी मुकाम निर्धारण गर्दै सातै प्रदेशमा प्रदेश प्रमुख नियुक्तिका लागि राष्ट्रपति विद्यादेवी भण्डारीसमक्ष सिफारिस गरेको छ । राष्ट्रपतिले नियुक्ति गरेपछि मात्रै प्रदेश प्रमुखहरूले आफ्नो जिम्मेवारी वहन गर्न पाउनेछन् ।
सरकारले प्रदेश १ को विराटनगर, प्रदेश २ को जनकपुर, प्रदेश ३ को हेटौंडा, प्रदेश ४ को पोखरा, प्रदेश ५ को रुपन्देही ९बुटवल०, प्रदेश ६ को सुर्खेत र प्रदेश ७ को धनगढीलाई अस्थायी मुकाम तोकेको मन्त्रिपरिषद् बैठकपछि महिला बालबालिका तथा समाजकल्याणमन्त्री विक्रमबहादुर थापाले जानकारी दिए ।
संविधानअनुसार प्रदेशसभाले दुईतिहाइ बहुमतबाट प्रदेशको राजधानी नतोक्दासम्म तत्काल प्रदेशको कार्य सञ्चालन गर्नका लागि स्थान तोकिएको मन्त्री थापाले जानकारी दिए ।
यसगैरी, सरकारले प्रदेश प्रमुखमा प्रदेश १ मा गोविन्द सुब्बा, प्रदेश २ मा रत्नेश्वरलाल कायस्थ, प्रदेश ३ मा अनुराधा कोइराला, प्रदेश ४ मा बाबुराम कुँवर, प्रदेश ५ मा उमाकान्त झा, प्रदेश ६ मा दुर्गाकेशर खनाल र प्रदेश ७ मा मोहनराज मल्ललाई नियुक्ति गर्न राष्ट्रपतिसमक्ष सिफारिस गरेको छ । राजनीतिक सहमतिका आधारमा प्रदेश प्रमुख र प्रदेश मुकाम तोक्ने बताउँदै आएको सरकारले एकपक्षीय रूपमा प्रदेश प्रमुख र अस्थायी मुकाम निर्धारण गरेको छ ।
संविधानको धारा २८८ को उपधारा ३ बमोजिम सरकारले सातै प्रदेशमा प्रदेशको कार्य सञ्चालन गर्ने स्थान मात्रै तोकेको बताएको छ ।
संविधानको धारा २८८ को उपधारा २ अनुसार प्रत्येक प्रदेशको राजधानी सम्बन्धित प्रदेशसभामा तत्काल कायम सदस्य संख्याको दुईतिहाइ बहुमतबाट निर्णय भएबमोजिम हुने उल्लेख छ ।
प्रदेशसभामा तत्काल कायम रहेका सदस्य संख्याको दुईतिहाइ बहुमतबाट स्थायी राजधानी नतोक्दासम्म सरकारले तत्काल कार्य सञ्चालन गर्न स्थान तोकेको वाणिज्यमन्त्री मीनबहादुर विश्वकर्माले जानकारी दिए ।
सरकारले प्रदेशको कार्य सञ्चालन गर्ने मुकाम तोक्न नसक्दा प्रदेशमा कुनै पनि संरचना निर्माण हुन सकेको छैन भने प्रदेश प्रमुख नियुक्त गर्न नसक्दा निर्वाचन आयोगले प्रदेशसभा निर्वाचन परिणाम बुझाउन पाएको छैन ।
अस्थायी मुकामहरू
प्रदेश १ : विराटनगर
प्रदेश २ : जनकपुर
प्रदेश ३ : हेटांैडा
प्रदेश ४ : पोखरा
प्रदेश ५ : रुपन्देही ९बुटवल०
प्रदेश ६ : सुर्खेत
प्रदेश ७ : धनगढी
प्रदेश प्रमुख :
प्रदेश १ : गोविन्द सुब्बा
प्रदेश २ : रत्नेश्वर लाल कायस्थ
प्रदेश ३ :अनुराधा कोइराला
प्रदेश ४ : बाबुराम कुँवर
प्रदेश ५ : उमाकान्त झा
प्रदेश ६ : दुर्गाकेशर खनाल
प्रदेश ७ : मोहनराज मल्ल
मापदण्ड विचार नगरी नियुक्ति
सरकारले आफैंले बनाएको मापदण्डविपरीत राजनीतिक दलमा प्रत्यक्ष रूपमा संलग्न भएका व्यक्तिलाई प्रदेश प्रमुख बनाएको छ । प्रदेश प्रमुख नियुक्ति हेर्दा सरकारले प्रदेश प्रमुखको योग्यता सम्बन्धमा बनाएको प्रदेश प्रमुखसम्बन्धी ऐन, २०७४ विपरीत प्रदेश प्रमुख नियुक्ति गरेको पाइएको छ । ऐनमा प्रदेश प्रमुखमा नियुक्ति हुँदाका बखत कुनै राजनीतिक दलको सदस्य नरहेको व्यक्तिलाई प्रदेश प्रमुख नियुक्ति गर्नुपर्ने व्यवस्था छ । तर, सरकारले प्रदेश ३ मा प्रमुखमा नियुक्तिका लागि सिफारिस अनुराधा कोइराला केही समयअघि मात्रै कांग्रेस प्रवेश गरेकी थिइन् ।
कांग्रेस, राष्ट्रिय जनता पार्टी र समाजवादी फोरमबीचको भागबन्डाका आधारमा प्रदेश प्रमुख नियुक्तिको सिफारिस भएको छ । कोइरालाले समाज सेवामा भने राम्रो छवि बनाउँदै आएकी छन् । उनी चेलीबेटी बेचविखनविरुद्ध कार्यरत माइती नेपालकी संस्थापक अध्यक्ष हुन् ।
प्रदेश ३ प्रमुखमा सिफारिस कोइरालाको वंशजको नागरिकता भएको प्रधानमन्त्री कार्यालयले जनाएको छ । प्रदेश १ को प्रमुखमा सिफारिस गोविन्द सुब्बा विभिन्न आईएनजीओ र एनजीओमा कार्यरत छन् । धनकुटा निवासी उनी अंग्रेजी विषयका प्राध्यापक हुन् । सुरुमा कम्युनिस्ट राजनीतिमा सक्रिय उनी जनमत संग्रहपछि कांग्रेसमा प्रवेश गरेका थिए । प्रदेश २ प्रमुखमा सिफारिस रत्नेश्वरलाल कायस्थ सरकारका पूर्वसचिव हुन् ।
राष्ट्रिय योजना आयोगका पूर्वसदस्यसमेत रहेका उनी संघीय समाजवादी फोरमको समानुपातिक सांसदका उम्मेदवार थिए । यसैगरी, प्रदेश ४ प्रमुखमा सिफारिस बाबुराम कुँवर पूर्वमहान्यायाधिवक्ता हुन् ।
अर्घाखाँचीका कुँवर सुशील कोइराला नेतृत्वको सरकारका महान्यायाधिवक्ता हुन् । यस्तै, प्रदेश ५ को प्रदेश प्रमुखमा सिफारिस उमाकान्त झा पूर्वसिँचाइ तथा ऊर्जासचिव हुन् ।
उनी खिलराज रेग्मी नेतृत्वको सरकारमा ऊर्जामन्त्री थिए । झा राष्ट्रिय जनता पार्टी अध्यक्ष मण्डलका नेता महन्थ ठाकुरका सम्धी हुन् ।
यस्तै, प्रदेश ६ को प्रमुखमा सिफारिस दुर्गाकिशोर खनाल पुराना कांग्रेस नेता हुन् । सुर्खेत निवासी खनाल पूर्वशिक्षक हुन् भने बहुदल आएपछि उनी कांग्रेसबाट राष्ट्रियसभा सदस्य बनेका थिए ।
यस्तै, प्रदेश ७ प्रमुखमा सिफारिस भएका मोहनराज मल्ल राष्ट्रिय पञ्चायतका पूर्वसदस्य हुन् । कैलाली निवासी मल्ल केही समयअघि मात्रै राष्ट्रिय प्रजातन्त्र पार्टीबाट कांग्रेस प्रवेश गरेका थिए ।
राष्ट्रपतिले हटाउन सक्ने
संविधानको धारा १६३ मा प्रदेश प्रमुखसम्बन्धी व्यवस्था गरिएको छ । संविधानले प्रदेश प्रमुखलाई नेपाल सरकारको प्रतिनिधिका रूपमा स्थापित गरेको छ । तर, संविधानको सोही धाराको उपधारा ३ मा राष्ट्रपतिले पदावधि समाप्त हुनुभन्दा अगावै निजलाई पदमुक्त गरेमा बाहेक प्रदेश प्रमुखको पदावधि पाँच वर्षको हुने व्यवस्था छ । यो संवैधानिक प्रावधानले राष्ट्रपतिलाई प्रदेश प्रमुख हटाउने अधिकार दिइएको छ ।
संविधानको धारा १६७ मा प्रदेश प्रमुखले आफ्नो कार्यभार सम्हाल्नुअघि संघीय कानुनबमोजिम राष्ट्रपतिसमक्ष पद तथा गोपनीयताको शपथ लिनु पर्र्नेछ ।
हालै सम्पन प्रदेश र प्रतिनिधिसभामा बहुमत ल्याएको वाम दलको सरकारले चाहे प्रदेश प्रमुखलाई हटाउन सक्ने संवैधानिक व्यवस्था रहेकाले अहिले नियुक्त हुने प्रदेश प्रमुख नरहने अवस्था आउन सक्छ ।
एमालेसचिव योगेश भट्टराईले प्रदेश प्रमुख र अस्थायी मुकाम तोक्ने सरकारको निर्णयप्रति बुधबार ट्विटमार्फत असन्तुष्टि जनाएका छन् । भट्टराईले सरकारले गरेका यी दुवै निर्णयप्रति टिप्पणी गर्नु आवश्यक नरहेको बताउँदै भनेका छन्, ‘यो सरकारले नभएको अधिकार प्रयोग ग¥यो, आउने सरकारले आफ्नो संवैधानिक अधिकार प्रयोग गर्छ । कुरा त्यति मात्र हो ।’
निकै कठिन भयो मुकाम तोक्न र प्रदेश प्रमुख सिफारिस गर्न
सरकारले निर्वाचनलगत्तै २१ मंसिरदेखि अस्थायी मुकाम र प्रदेश प्रमुख नियुक्ति प्रक्रिया थाले पनि डेढ महिनापछि मात्रै तोकेको छ । पछिल्लो एक सातादेखि यिनै दुई विषयमा निर्णय गर्न सरकारले पटक–पटक मन्त्रिपरिषद् बैठक बोलाउने स्थगित गर्ने गर्दै आयो ।
सरकारले सोमबार मन्त्रिपरिषद्को बैठक बोलाउने तयारी गरे पनि सहमति नपुगेको भन्दै मंगलबार बिहान बैठक बोलायो । तर, मंगलबार साढे चार बजेका लागि सारिएको मन्त्रिपरिषद्को बैठक बस्नै सकेन । पुनस् बैठक बुधबार बिहान ९ बजे राखियो । ९ बजेको बैठक मध्याह्न १२ बजेसम्म चल्यो तर सरकारका प्रवक्ता सञ्चारमन्त्री मोहनबहादुर बस्नेतले सहमति हुन बाँकी रहेको भन्दै बैठक ३ बजेसम्मका लागि स्थगन भएको जनाउँदै बालुवाटारबाट बाहिरिए । बुधबार ३ बजे अर्को बैठक बसेर यी दुई विषयमा टुंगो लगाएको हो ।
यस्ता छन् प्रदेश प्रमुख
प्रदेश प्रमुख : प्रदेश १ स् गोविन्द सुब्बा, एनजीओकर्मी, अंग्रेजी विषयका प्राध्यापक, सुरुमा कम्युनिस्ट, जनमतसंग्रहपछि कांग्रेस ।
प्रदेश २ : रत्नेश्वरलाल कायस्थ, पूर्वसचिव, राष्ट्रिय योजना आयोगका पूर्वसदस्य, संघीय फोरमको समानुपातिक सांसद उम्मेदवार
प्रदेश ३ : अनुराधा कोइराला माइती नेपालकी संस्थापक अध्यक्ष, भर्खर कांग्रेसमा प्रवेश
प्रदेश ४ : बाबुराम कुँवर पूर्वमहान्यायाधिवक्ता
प्रदेश ५ : उमाकान्त झा पूर्वसिँचाइ–ऊर्जासचिव, पूर्वऊर्जामन्त्री, राजपा नेता महन्थ ठाकुरका सम्धी
प्रदेश ६ : दुर्गाकेशर खनाल, पुराना कांग्रेस नेता, पूर्वशिक्षक, राष्ट्रियसभाका पूर्वसदस्य
प्रदेश ७ : मोहनराज मल्ल, राष्ट्रिय पञ्चायतका पूर्वसदस्य, केही समयअघि मात्रै कांग्रेस प्रवेश
अन्नपुर्णपाेस्ट
